Geçtiğimiz yıl, Çin başkanı Xi Jinping’in teknolojinin geliştirilmesi çağrısında bulunmasının ardından Çin’de blockchain (blokzincir) projeleri adına önemli bir yıl oldu.
2017 yılında Çin, kripto para birimlerinin kullanımını yasakladığında blok zinciri teknolojisinin etkileneceği öngörülüyordu. Daha sonra 2019 yılında Block Zinciri Servis Ağı duyurulmasıyla Çin teknolojisi hareketlendi. Çin Blok Zinciri Servis Ağı -kısaca BSN- hem özel hem de genel blok zinciri ağlarını birleştirerek küresel bir kamu altyapısı sağlamayı amaçlıyor. BSN duyurulduktan sonra hem özel hem de kamu kuruluşlarının çoğu havale, seyahat gibi kullanımlarda blok zinciri teknolojisi uyguladı.
Peki blok zinciri aslında nedir ve Çin onu nasıl kullanıyor? Ayrıntıları inceleyelim.
Blok zinciri / Blockchain nedir?
Kripto paralar söz konusu olduğunda adını sıklıkla andığımız blok zincirinin temel amacı veri bütünlüğünün korunması ve doğrulanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda blok zinciri, veri tabanına benzer bir şekilde çalışır. Ancak burada ufak bir fark söz konusudur. Geleneksel uçtan uca kayıt yapan veri tabanlarının yanı sıra blok zinciri teknolojisi merkezi olmayan bir hesap defterini andırır. Blok zincirinin dijital kayıt listesi, tespit edilmeden ve değiştirilmesi zorlaştırılarak tasarlanmıştır.
Dijital listelerin her biri işlem zamanını ve verileri içeren bloklar halinde saklanır. Listenin güvenilirliği için işlemler, kriptografik ve kendisinden önce gelen her bloğu doğrulayan problemleri kullanır.
Kripto paralardan bitcoin, dijital para biriminin oluşturulması ve yönetim kontrolü için merkezi bir sunucuya ihtiyaç duyma sorununu çözdü. Bitcoin bunun yerine, ilk blok zincirini herhangi bir merkezi yetkiye sahip olmayan bir defter gibi kurguladı ve herkesin kendi bitcoin sunucusuna katılmasına ve onu çalıştırmasına izin veriyordu. Bitcoin’de olduğu gibi açık blok zincirlerine ise “izinsiz blok zincirleri” denir. İzinli blok zincirleri ise halka kapalı ve daha fazla kontrol sunuyor. Blok zincirinin bu türü kripto teknolojisinin Çin’de gelişmeye devam etmesini sağlayan en önemli etmen.
Blok zincirinin açık kaynaklı bir teknoloji olması, insanların kripto paranın ötesinde kullanım alanları geliştirmelerini de kolaylaştırdı. Örneğin, Ethereum şirketi, “akıllı sözleşmeler” fikrini geliştirdi ve insanların blok zincirine emanette para tutma veya otomatik ödeme gibi özellikler eklemelerine izin verdi.
Çin, blok zinciri teknolojisine yatırım yaparak dünyada bu konuda söz sahibi olduğunu gösterdi. Çin’in ezeli rakibi ABD ise henüz büyük bir atılım gerçekleştirmedi. Bunun sebebi blok zincirinin geleceğinin henüz çok güvenli bir zemin olmaması olarak görülüyor.
Çin blok zincirini ne için kullanıyor?
Pek çok Çinli teknoloji şirketi, blok zinciri teknolojisine yatırım yapıyor. Özellikle son yıllarda parti sadakat üyelerini belirlemek, tavuk çiftliğinde hayvanların kökenini takip ederek gıda skandallarını açıklamak gibi çeşitli projeler gerçekleştirildi. Bununla birlikte blok zinciri, 2020’de hükümet desteğinde önemli bir artışla karşılandı.
2020’nin Nisan ayında Çin’in Sanayi ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı, düşünce kuruluşları, üniversiteler ve teknoloji şirketlerinden uzmanları bir araya getiren yeni bir ulusal blok zinciri komitesini duyurdu.
Blockchain’in en belirgin kullanımı, SWIFT gibi mevcut küresel bankacılık altyapıları atlayarak maliyetleri düşürme kabiliyetinden dolayı finans olarak biliniyor. Alibaba Group Holding de bazı ülkelerdeki transferlerinde blok zinciri tabanlı bir havale hizmetini hayata geçirdi. Havale işlerinin yanı sıra bankalar, tedarik zinciri yönetimlerine yardımcı olmak için de bu teknolojiyi içeren çözümleri araştırıyor. Geçen yıl Ant şirketi, “Antchain” adıyla yayınladığı teknolojiyle kiralama, nakliye, sigorta, bağış gibi işler için de blok zincirinin kullanıldığını açıkladı. Tencent ise blok zinciri merkezli şirket ShareRing ile seyahat belgelerini yönetmeyi kolaylaştıran bir altyapı duyurdu. Covid-19 pandemisi döneminde ise blok zinciri, QR sağlık kodları verilerinin ana kaynaklarını belirlemeyi kolaylaştırarak önemli rol oynadı.
Analiz sitelerinin haberlerine göre 2020 yılında 27.500 Çin’li şirket bir şekilde blok zinciri altyapısını kullanıyor. Bu sayı 2018’e göre %52 artış demek. Artışın sebebi olarak hükümetin teknolojiyi onaylamasının sektöre daha fazla yatırım ve destek yapılmasının önünü açtığı düşünülüyor. Hükümetin desteği, kafadaki soru işaretlerini gidererek geleneksel sektörler yerine yatırımlarını kendine çekti.
2020 yılında Çin’de duyurulan en önemli haber ise, ülkenin BlokZinciri Servis Ağı oldu. BSN olarak kısaltılan bu yeni oluşuma biraz yakından bakalım.
Blok Zinciri Servis Ağı nedir?
Blok zinciri protokolleri için bir tür internet anlamına gelen BSN, dünyada türünün tek örneği. BSN, Bitcoin ve Ethereum gibi farklı blok zinciri protokolleri arasında birlikte çalışabilirliğe izin vermeyi amaçlar. BSN üzerinde çalışan sunucular, katılan tüm üyelerin blok zinciriyle uyumlu hale getirilir.
BSN teknik tanıtım belgesine göre ağ, blok zincirlerini tek tip hale getirerek geliştiricilerin farklı blok zinciri protokolleri arasında dağıtmak için tek bir özel anahtar kullanmasına izin veriyor. Farklı protokellere yerleştirilmiş akıllı sözleşme özelliklerinden yararlanmak isteyenler için oldukça kullanışlı bir yöntem. Bu ölçeklenebilirlik, BSN’nin en önemli özelliği olarak görülüyor.
Kısaca BSN sistemini şu şekilde örnekleyebiliriz. Blok zinciri şirketi su bulmak için kuyu inşa ediyor diye düşünürsek, BSN su tedarik boruları inşa ediyor diyebiliriz. Kuyu inşa etmek çok fazla zaman ve enerji gerektirirken, boru hatları ucuz ve daha hızlıdır. Ayrıca boruların birbiriyle bağlantılarını siz ayarlayabilirsiniz.
Uzmanlara göre BSN’nin uyguladığı yöntem maliyetlerin düşürülmesini sağlayabilir ancak nispeten yeni olan bu yöntemin başarısı henüz garanti değil.
Çin’in merkezi olmayan teknolojiye karşı süregelen güvensizliği aynı zamanda yalnızca BSN üzerindeki küresel düğümlerin insanların Ethereum gibi izinsiz blok zincirleri kullanmasına izin vereceği anlamına geliyor. BSN Development Alliance resmi hesabında yaptığı açıklamada, beş şehirde uluslararası işlemlerin destekleneceği belirtildi. Yine de bu işlemlerde ilgili yasa ve düzenlemelere tam olarak uyulması gerektiği de vurgulandı.
Çin, ayrıca hükümetin politikasının önemli bir parçası olan Bir Kuşak, Bir Yol Projesi (BRI)’nin parçası olarak da BSN’yi kullanmayı hedefliyor. İtalya-Çin işbirliğiyle gerçekleştirilen BRI projesi, Çin-Roma medeniyeti birliği olarak görülen “modern ipek yolu” konsepti olarak biliniyor.
Dijital yuan’ı uluslararası hale getirmek için blockchain kullanılabilir mi?
Özel sektördeki hareketlenmelere rağmen henüz Çin Merkez bankası PBOC’un blok zinciri kullanacağına dair bir bilgi yok. Hükümet, dijital para birimini dağıtmak için blok zinciri kullanımını bankalara ve diğer üçüncü taraf finans kurumlarına bırakmış gibi görünüyor.
Yeni paralar basmak için yüksek işlem hacminin üstesinden gelebilen bir blok zinciri inşa edilebilecek olsa bile Çin hükümeti, para birimi olan juan üzerinde sıkı bir kontrole sahip. Sıkı controller büyük ihtimalle bunu yapmak için çok az teşvik olmasına sebep olacaktır.
Öte yandan Çin, ABD baskısına daha az duyarlı bir uluslararası bankacılık sistemini tercih eder. Blok zinciri teknolojisi bunu yapmak için oldukça iyi bir potansiyele sahip. Ancak bu “dijital juan” para biriminin de hayata geçmesini gerektirir. Şu anda da yuan parasının dijital versiyonu pek ufukta görünmüyor.
Blockchain, ABD-Çin teknoloji savaşının bir parçası olabilir mi?
BSN projesi ile Çin, blok zincirinin internet teknolojisinin temel bir parçası olduğu bir geleceğe hazırlanıyor. ABD ise buna karşılık olarak çok az şey yaptı çünkü ABD’li uzmanlar çözülmesi gereken sorunları sorgulamaya devam ediyor.
Tarafsız araştırmacılar, blok zinciri teknolojisinin henüz yapay zeka gibi potansiyel ticari ve askeri pratiklere sahip olduğunun net olmadığını ve ABD’nin bu yüzden ihtiyatlı davrandığını söylüyor.
ABD-Çin Ekonomi ve Güvenlik İnceleme Komisyonu 2020 yılı raporunda ülkenin Çin ile karşılaştığı zorlukları ele alırken blok zincirinde hiç bahsetmedi. ABD tarafında söylentiler, üst düzey yetkililerin daha büyük endişeleri olduğu ve bu konunun listenin başında yer almadığı yönünde.
Çin’in yatırımlarının sonucunda dünya teknolojisinin ve güç dengesinin nasıl değişeceğini izleyip göreceğiz gibi görünüyor. Siz ne düşünüyorsunuz?